MONGGU dha' oreng se lebur alan-jalanan, Polo Giliyang tanto lebur manabi epadaddi sala settong tojjuwannepon. Salaen bannya' kennengngan wisata, polo paneka aher-aher mangken bannya' ekacator oreng. Sabappepon, polo paneka kalonta kalaban polo kasehadan.
Salaen paneka, e polo paneka jugan gadhuwan
kennengngan wisata alam, wisata sajara, wisata agama tor adat otaba tradisi
marga sarena se gi' paggung adab maske badha tamoy oreng manca. Dhari pan-saponapan
hal ka'dhinto ta' lopot manabi para maos madaddi Polo Giliyang sala settong
kennengngan se bakal eentare.
Polo Giliyang aropa'agi settong dhari 126 polo se e
Songennep. Polo paneka maso' Kacamadan Dungke'. Dhari Kottha Songennep korang
langkong 30 kilometer dha' temor. E Kacamadan Dungkek, Giliyang menangka
tong-settongnga polo.
Dhari kottha ka Dungke' bisa netene ekkol (taksi
disa'an) otaba motor gadhuwanna dibi' ka Palabbuwan Dungke'. Manabi netene
ekkol ongkossepon Rp 15.000. Parjalanan dara' korang langkong 30 mennit.
Saterrossepon dhari Palabbuwan Dungke' netene sampan
tambangan ka Polo Giliyang. E attas sampan korang langkong 45 mennit e bakto
omba' ta' raja. Ongkossepon sampan saoreng Rp 10.000.
Sanapa'na ka Polo Giliyang bisa arassa'agi nyergu'
nyaba se ce' cellebba. Manabi gadhuwan pangaterro lan-jalanan alengleng polo
bisa netene ojek. E polo paneka badha ojek, sajalanan alenglenge polo ongkossa
Rp 30.000. Nangeng, sajjegga polo paneka kalonta menangka polo kasehadan tor
bannya' se adhatengngan, ongkossa ojek jugan ongga tamba larang.
Kalaban netene ojek bisa ngarassa'agi paanaban asre
tor kaodhi'an Polo Giliyang. Kaodhi'an margsare polo paneka akadi oreng Madura
umummepon. Sabab, menorot careta, saamponna Daeng Masaleh tor karabadda,
bannya' oreng se adhatengngan ka polo paneka. Salaen para tahanan politik,
jugan bannya' se dhateng dari Baranta, Mekkasan tor Disa Dhang-Genddhang,
Kacamadan Topote, Songennep.
Polo se kadaddiyan dhari Disa Bancamara tor Banra'as
paneka ramme ekacator. Sabab, polo paneka agandhu' oksigen paleng bagus kapeng
dhuwa' sadunnya saamponna nagara Yordania. Pramela dhari ka'dhinto polo paneka
pas epadaddi polo kasehadan.
Epanggina oksigen se bagus sajjegga taon 2006. E taon
paneka Tim Pusat Pemanfaatan Saint Atmosfir dan Iklim Lembaga Penerbangan dan
Antariksa Nasional (LAPAN) nalektegi oksigen polo paneka. Hasellepon oksigen se
badha e polo paneka ce' bagussa. Kacatet 21 persen badha e attas angka normal.
Saterrossepon, e taon 2011 pamarenta Songennep
anglebadi Badan Lingkungan Hidup (BLH) Songennep, BLH Jaba Temor tor Badan
Perencanaan Pembangunan Daerah (Bappeda) nganyare panalektegan LAPAN.
Hasellepon ta' jau bida, enggi paneka paggun nojjuwagi ja' Polo Giliyang
agandhu' oksigen e attas normal otaba ce' bagussa.
Dhari taon ka taon nyama Giliyang terros ekacator
oreng. Ekennal ka man-ka'dhimman. Polo paneka ta' gun cuma ekennal e Madura.
Nangeng juga kantos ka manca nagara.
Polo paneka pas bakal epadaddi polo kasehadan. Oreng
dhari man-ka'dhimma adhatengan ka polo paneka. Pangara padha, terro
ngarassa'agiya nyergu' cellebba nyaba e Polo Giliyang.
Nangeng, panalektegan gi' paggun epaterros. Taon 2013
Balai Besar Teknik Kesehatan Lingkungan dan Pengendalian Penyakit (BBTKLPP)
mabadha panalektegan neng ne kennengngan se sambellunna ampon etalaktegi LAPAN.
Maske laen taon hasellepon paggun bagus. Oksigen e polo paneka paggun badha e
attas angka normal naleka panalektegan ekalako lerres polol 11.00.
Bagussa oksigen paneka se daddi sebbab lanjangnga omor
oreng Polo Giliyang. E polo paneka badha oreng odhi' kalaban omor langkong
saratos taon. Ta' gun coma odhi', reng-oreng paneka juga gi' paggun sehat tor
soga'.
Dhari hasel panelektegan paneka, Pamarenta Kabupaten
Songennep tamba addreng se madaddiya Polo Giliyang menangka Polo Kasehadan.
Pangara paneka ngaolle sokongan dari Gubernur Jaba Temor Soekarwo. Salaen
paneka kaangguy abujuddagi pangarana pamarenta Songennep ajung-rojung sareng
Badan Pengembangan Wilayah Suramadu (BPWS).
Taon 2014, BPWS makalowar obang Rp 15 miliar. Obang
paneka kaangguy mateppa' tor mandek baragat se ekaparlo kaangguy madaddi Polo
Giliyang menangka Polo Wisata Kasehadan. Pambangonan jalan paving salanjangnga
sapolo kilometer tor lebar tello meter elakone BPWS.
Menorot carena, asalla nyamana polo paneka badha
dhuwa'. Enggi paneka Gila Iyang sareng Gili Iyang. Ekoca' Gila Iyang, menorot
carena lamba' polo paneka daddi kennengnganna pamowangan oreng gila.
Sabatara, esebbut Gili Elang karana gi' lamba' e jaman
panjaja'an Balanda polo paneka sempat elang otaba ta' etemmo etembang polo-polo
se laen. Nangeng, sajjegga taon 2006 polo paneka enyamae Polo Giliyang. Nyama
paneka adhasar hasel verifikasi Tim Pembakuan Nama Rupabumi. Salaen paneka
nyama Giliyang etepteppagi kalaban Paratoran Bupati nomer 11 taon 2006.
Dhari careta juga esebbuddagi, oreng se badha e polo
paneka asalla dhari Sulawesi. Nyamana Daeng Masaleh se ebut-sebbut ngennengnge
Giliyang sajjegga taon 1926. Badha juga se nyebbuddagi ja' Daeng Masaleh maso'
ka Giliyang e jaman Rato Songennep Sultan Abdurrahman. Enggi paneka antara taon
1811 kantos 1854.
Badha juga se nyebbut nyamana Daeng Masaleh kalaban
Daeng Masalle. Makammepon badha e Disa Bancamara. Careta se laen badha se
nyebbut salerana anyama K. Sura Laksana se aropa'agi katoronanna kapeng tello'
dhari Sultan Hasanuddin. Kaangguy abukteyagi, tanto buto panalektegan laggong
bagus tor jarna'.
Salaen makamma Daeng Masaleh badha pan-saponapan
kennengngan se mapaerna monggu oreng se entar tor lebur ajar-kalanjar. E Disa
Bancamara badha Guwa Aeng. E dhalem guwa paneka badha somber aengnga. Maske
semma' ka gir sereng aeng paneka paggun tabar rassana.
E disa paneka jugan badha Guwa Sarepa otaba Guwa
Syarifah. Gi' dhimin e guwa paneka bannya' etombuwi bang-kembangan. E guwa
paneka juga daddi kennengnganna ngangodhadan nyare malem sabellunna buka sabban
are e bulan powasa.
Saterrossepon, gi e disa se padha badha juga Bato
Kondhang. Bato paneka badha e mongging temorra Giliyang. E kennengngan paneka
oreng bisa ngabas mettona are dhari temor. E kennengngan paneka juga bila sorop
are bannya' oreng. E. Bato Kondhang paneka daddi kennengnganna oreng manceng.
E Disa Bancamara paneka juga badha Bato Cangga. Manabi
eabas, bato paneka lakar padhana cangga. Sabab, e attassa gi' badha bato raja
se katon Ecanggai bato paneka. Senneng tor lebur rassana badha e kennengngan
paneka.
Ropana, di disa paneka jugan badha binteng. Menorot
careta, binteng paneka aropa'agi dadinggalannepon Sultan Abdurrahman. Lamba'
binteng paneka eguna'agi para tahanan. Pramela, kantos samangken binteng paneka
ekoca' Binteng Tahanan.
Sabatara ka'dhinto, e Disa Banra'as juga badha
pan-saponapan kennengngan se gasek daddi jujugan otaba tojjuwan bannya' oreng.
Sala settongnga Guwa Patapan otaba Guwa Kalompang. E dhalm guwa paneka badha
makam karamat. Gi' dhimin, e makam paneka ekennengnge oreng kaangguy atapa.
Saterrossepon badha Gua Kembar. Ekoca' guwa kembar
karana guwana badha dhadhuwa'. Nangeng, e dhalem badha lobang se masambung
dhuwa' guwa paneka. Menorot careta, guwa paneka aropa'agi pangetegganna
prajurit e jaman paparrangan lamba'.
Salaen pan-saponapan se ampon esebbuddagi, gi' bannya'
kennengngan se bisa epadaddi tojjuwan wisata. E Disa Banra'as badha se ekoca'
Gir Sereng Roket, Asta Bujel, tor Al-Quran Se Jimat. E Disa Bancamara badha Kerres
Bulong, Tombak tor Jimat.
Gi' dhimin e polo paneka juga bannya' bungkana
santegi. Nangeng, saamponna ramme tor osom pametthedan (bonsai) bungkana
santegi paneka bannya' se nyare pas ejuwal kaangguy ngasellagi obang se
langkong raja. Abit-tamba abit bungkana santegi e polo paneka sajan sakone' ta'
kadi sabellunna. (Lukman Hakim AG.)
Tidak ada komentar:
Posting Komentar