Minggu, 31 Januari 2016

Sastra (Oreng) Madura



Lukman Hakim AG.

ORENG Madura tor sastra -otamana sastra lesan- ampon ekadaging dhalem kaodhi'aan. Maske ta' asakola, ta' oneng horop ban ta oneng maca, oreng Madura ta' adinggalagi cap-ocaban se agandhu' sastra. Sae naleka badha e saba, e talangan otaba balanan, e tase' e gir sereng, e pasar. Otaba parappa'na maddek roma. dhapor, mateppa' kandhang, ban salaenna (bsl).
Bisa ebukteyagi dhalem adha-kandha paste badha gagembanganna basa. Akadi, parebasan, parsemmon, pantun, si'ir, paparegan, gancaran, sakola, kerata basa, bak-tebbagan, otaba dungngeng. Pan-saponapan gagembanganna basa dhalem adha-kandha, ameler, semo, paneka arentap sareng kabadha'an.
Oreng-oreng kadi paneka bannya' badha e pardisa'an. Otaba oreng kottha se ampon seppo. Ngangodhadan mangken sabagiyan akaton korang lebur. Nangeng, sabagiyan se laen, otamana se oneng parlona "arta ta' abujut dunnya" paneka molae ajar, aguru, nyare tambana elmo.

Dhari paneka, badan kaula mekker, nge-ngenge bab sastra ta' kodu sajalan sareng tenggina sakola'an. Ta' koduna oreng asakola se bisa aracek basa se agendhu' sastra. Salaen paneka, sakola'an ta' madaddi sakabbiyanna oreng bisa abasa kalaban sae tor lebur edhinganna.
Nangeng, manabi oreng se asakola, lebur maca, bisa noles bisa ngalampannagi hal kasebbut tantona langkong sae. Bisa adha-kandha kalaban gagembangan sastra, nangeng jugan bisa noles ponapa se eoca'agi, ebaca, ekedhing, eabas, ekarassa, tor se eajari.
Manabi hal ka'dhinto daddi settong pangaterro sadaja, maka bakal badha se nerrosagiya lalampannepon RP. Abd. Syukur Notoasmoro, Abd. Rahem/Arach Jamali, M. Drajid, Muakmam, M. Kutwa, Cairil Basyar, Yayan Ks, ban salaenna. Pangara tor pangaterro pola padha. Nangeng, pengaro se kadhang lakar ampo nyalenda.
Dhat-ngodhadan mangken juga ta' sala manabi ta' lebur noles kalaban basa Madura. Badha pan-saponapan alasan se daddi sabab. Sala settongga elmo bab basa Madura toles gi' ta' rata. Ta' sadajana na'-kana', mored oneng elmo paneka. Sababba, sala settongnga guruna juga ta' pate oneng.
Buku baca'an juga gi' buto kaaddrengngan areng-sareng. Pamarenta juga gadhuwan kawajiban kaangguy mapenter bangsana. Badan kaula ta' gadhuwan angka paste parbandhingan saponapa oreng se oneng ban ta' oneng noles basa Madura. Nangeng, rassaepon gi' abannya'an se ta' oneng.
Ontong, sabagiyan tan-tareten gi' badha se gadhuwan pangaterro kaangguy oneng. Dhari tan-taretan paneka ekaonenge ja' ban panolesan bab basa Madura paneka buto katarongguwan sadajana. Pasera'a bisaos se ngagali bab basa Madura wajib malae se ta' oneng. Ponapa pole lembaga, organisasi, kompolan/komunitas/sanggar se badha tambana oca' "Seni"-epon. Napa pole akadi Tim Pimbina Basa Madura (Nabara) Sumenep tor Yayasan Pakem Maddhu Mekkasan.
Bidana eja'an juga daddi sala settong sabab sarana ngangodhadan ajar basa Madura. Kantos mangken badha dhuwa' eja'an --se menorot badan kaula-- padha badha se ngangguy Enggi paneka Eja'an 1973 tor eja'an 2014 se ekonsiyasi 2011. Eja'an se eangguy paneka aropa'agi Eja'an 1973. Salaen eja'an ksebbut estona badha, enggi paneka Eja'an Karebba Dibi' (EKD) hehe.
Dhuwa' eja'an kasebbut padha badha kalebbiyan tor kakoranganna. Monggu ka badan kaula, agampangan mabi eja'an 1973. Sabagiyan ca-kanca juga badha se ngoca' agampangan eja'an 2011. Se ka'emma se teppa'?
Menorot badan kaula, gi padha teppa'. Se langkong teppa' enggi paneka oreng se noles basa Madura kalaban ngangguy sala settong otaba bisa dhuwa' eja'an (tape ta' ecampor dhalem settong tolesan).
Se korang teppa' enggi paneka EKD. Se sala enggi paneka se nyala'agi eja'an 1973 tor 2011 tor ngala' mennang dibi'. Sabab, eja'an 1973 tor 2011 padha badha dhasarra. Se paleng sala, ta' oneng, tape ta' poron ajar. Salaen paneka oneng sala settongnga, pas nyala'agi ka eja'an se laen, tor ta' aguna'agi dhalem tolesan. Otaba ta' oneng noles? Ba...
Pramela, e jaman se ampon maju (ponapa nyorot?) paneka bannya' hal se bisa epadaddi kennengan otaba cara kaangguy ajar basa (toles) Madura. Napa pole bisa basa lesanna ta' kantos edinggal. Bisa lebat Facebook, blog, bsl.
Menorot taretan, ba' gi' parlowa basa Madura? Ta' mabi jawab. Ngereng bukteyagi areng-sareng. Sala dhalem ajar paneka biyasa. Nyala'agi tape' ta' gellem ngajari neka hemhemhem


Elmo, ngel-nongel ta' etemmo.


Mator sakalangkong
Bangkalan, 31 Januari 2016

2 komentar:

  1. Olle cengngar maca basa madura...

    BalasHapus
  2. maddha, Le', palebur ka basana dibi'. Manabi banne aba' dibi' pas pasera se lebura? Bikan mon gi'-pagi pas ajara ka oreng laen, oreng Balanda otaba bangsa laen se apenterran ban oreng Madura?

    BalasHapus

Guru Tolang

Carpan Irwan Effendi* E soro p are, Ali alan-jalan d h a’ bal a tatangga se ta’ jau d h ari romana. Nyambung silaturah im tor mae...